hizkuntzak
#MilaeskerGaritano eta Helsinkiko portuan gertatua
Finlandiako atal baterako gordea nuen baina asteburu honetan Gaizka Garitanok Almerian jasan behar izan duena eta gero, ez zait gertakizun hau hitzetan jartzeko une hoberik bururatzen.
2013ko abuztua zen eta Finlandian ginen oporretan (bai, nirea obsesioa da). Goiz pasa genbiltzan Helsinkiko portu ederrean eta kaiaren ondoan dauden janari postuetan bazkaldu ostean, aste osoan zehar ikusi baina sartzeko garestiegia zirudien kafetegi-izozkitegi batera sartzea erabaki genuen (oporretako azken egunean bakarrik baimentzen diren gutiziak badakizue). Barrura sartu eta gure aurretik errusiarrez eskatzen ari zen neska batek ordaintzean, ingelesez eskatu genuen nahi genuena. Bi iced coffee eta helatu bat eskatu eta terrazara irten ginen egun haietan bidailagun genuen eguzkiaz gozatzeko asmoz.
Helsinkiko portuan egunero ertzeratzen dira kruzeroak uda partean eta bertatik turista samaldak irteten dira lasaitasun guztia haizea hartzera bidaltzen duen plaga baten moduan. Egun hartan espainiarrez beteriko kruzero batek hartu zuen lur eta bertatik jaitsitako hiru senar-emazte eseri ziren gure ondoko mahaian.
Berrogeita hamar bat urte izango zituzten eta oihuka hizketa hasi ziren gure arreta deituz. Halako batean, irribarre batekin zerbitzatu gintuen mutila atera zen terrazara eta hiru senar-emazteen alboan jarri zen nota hartzeko asmoz.
Senarretako bat gaztelaniaz hasi zitzaion nahi zutena eskatzen eta zerbitzariak, ingelesez erantzun zion barkatzeko, ez zuela gaztelania hitz egiten eta ea ingelesez eskatu zezakeen. Purrustada pare bat entzun ziren bere inguruan eta eskatzeko ardura hartu zuen gizonak nahi zutena gaztelaniaz eskatzen jarraitu zuen. Hori bai, oso geldo eta zerbitzaria alua izango balitz moduan irribarre eta mespretxu aurpegiak tartekatuz. Azkenean, eta gaztelania hutsean, zerbitzariak zer nahi zuten ulertu eta oso ondo ezagutzen ez zuen hizkuntzako hitzak erabiliz erantzun zien.
Lanak amaitu eta barrura sartu zen zerbitzari gaztea. Atetik sartu bezain pronto, protestan hasi ziren hiru senar-emazteak:
-Qué vergüenza, que vengas a un sitio así y no sepan castellano…
-Si se creen que así van a sacar dinero… ¡Que es un sitio turístico joder!
Horiek izan ziren alboko mahaitik entzun ahal izan genituen perletako batzuk eta onartuko dizuet zutitu eta ea normalak ote ziren galdetzeko gogoa ere sartu zitzaidala. Gertatu zenaz hizketan hasi ginen orduan eta erantzunik gabeko galdera mordo bat sortu zitzaizkigun. Nor uste zuten zirela? Eta non zeudela uste zuten? Kontziente al ziren Finlandian zeudela? Kontziente al ziren beraiena munduan, hizkuntza bat gehiago besterik ez dela? Norbaitek azaldu al zien sekula Espainia munduko herrialde txiki bat gehiago besterik ez dela?
Gauza bakarra geratu zitzaigun garbi; suomia, errusiera, ingelesa eta ziur aski baita suediera ere hitz egin eta gaztelaniaz nota hartzeko gai zen zerbitzari gazte bat, bere herritik atera eta milaka kilometrora beraien hizkuntzan hitz egin behar dietela uste edo exigintzen duten elebakarrak baino lotsagabeagoa dela. Hamaika ikusi eta entzuteko jaio gara…
Finnbogasson eta Euskara-Islandiar pidgina
Alfreð Finnbogason Donostian da. Komunikabide ezberdinek adierazi zutenez, atzo bertan pasa zuen mediku-azterketa eta gaur bertan Zubietako zelaira aterako da lehen aldiz. Baina lasai, ez dizut futbolaz hitz egingo.
Duela lau urte bertan izan nintzenetik Islandiarekin zeriukusia duen guztiarekiko interesa dut (beno, obsesio apur bat ere bai… Beno, asko) eta lehen aldiz Finnbogasson hau Errealera etorri zitekeela jakin nuenean poztasunez hartu nuen berria. Gaur bertan egunkari batean irakurri ahal izan dudanez, ez omen zaio zaila egingo gipuzkoarron bizitzara egokitzea islandiarren izaerak, gurearen antza asko baitu, edo hori zioen kazetariak behintzat…. Hamazortzi egun besterik ez nituen Islandian pasa eta ez dut bertako idiosinkrasia gehiegi ezagutzen baina ez nuke holakorik esango halako ziurtasunez.
Ez dakit Alfreði erraz edo zail egingo ote zaion gure bizitzara ohitzea baina kontua da, bere curriculuma irakurtzean, agian, gure kultura hain arrotza egingo ez zaiola iradokitzen duen datu bat aurkitu dudala.
Alfreð Finnbogason Grindavíken jaio zen. Grindavík Islandia hego-mendebaldeko 2.800 pertsonako herri arrantzale bat da eta bertan aurkitzen omen da, atzo komunikabideetan irakurritakoagatik, euskaldun eta islandiarren arteko harremanaren berri ematen duen museoa. Kondaira fantastiko kutsua du ia-ia istorioak baina XVII. mende inguruan hainbat eta hainbat itsasontzi euskaldun pasa ziren inguru haietatik. Dirudienez, niri bezain beste gustatu zitzaien Ísland ederra eta bertako biztanleekin harreman sendo bat eraiki zuten. Hainbeste, elkar ulertzeko hizkuntza moduko bat ere asmatu zutela. Gogoan dut euskara-islandiar pidginaren berri izan nuen lehendabiziko aldia. Islandian nintzela izan zen eta sinestezina iruditu zitzaidan.
Ragnar izeneko gida batek kontatu zidan. Nongoa nintzen galdetu eta euskalduna nintzela esatean zur eta lur geratu zen. Ea gure hizkuntza zaharra hitz egiten nuen galdetu zidan eta islandiar eta euskaldun arrantzaleen artean sortutako sasi-hizkuntza batez hitz egin zidan. Ni ere aho bete hortz geratu nintzen eta ezagutzen ote nuen galdetzean, ezetz aitortu nion, etxera itzultzean ikertuko nuela. Gerora, interneten saltseatzen ibili eta wikipediako artikulu hau topatu nuen.
Harrigarria zein ederra egin zitzaidan arrantzale euskaldun bat eta islandiar bat “ungetorre”, “for mi presenta for ju biskusa eta sagarduna” edo “sumbatt galsardia for?” esaten irudikatzea. Surrealista zein zoragarria.
Makina bat izan omen ziren XVII. mende inguruan Islandia aldean ibili ziren euskaldunak baina dirudienez, pidgin hau irlako ipar-mendebaldean erabili zen gehienbat. Horregatik, arraroa egin zait harreman honetaz hitz egiten duen museoa hego-mendebaldean aurkitzea… Dirudienez bada museo bat Grindavíken Isalandiako arrantzale eta itsaso biziaz hitz egiten duena baina webgunean ez dut aipamenik bilatu euskaldun eta islandiarren arteko harreman berezi honen inguruan.
Finnbogassoni galdetu beharko diogu agian, ungetorre Alfreð.
PD: Errealeko jokalari bakoitzak kantu bat aukeratzen du eta gola sartzen duen bakoitzean, Anoetako bozgorailuetan entzuten da. Ea Alfreðek fabore bat egin eta bere herrialdean egiten den horietako kantu eder bat aukeratzen duen.
The Indezents 