Month: azaroa 2014
32 urteko musika friki baten bizipen eta kezkak
1982an jaiotakoa naiz. Hogeita hamabi urte bete nituen abuztuan eta gogoratzen dudanetik, musika beti egon da presente nire bizitzan. Gogoan dut umea nintzela gurasoek musika jartzen zutela astebururo tokadiskos zaharrean. Txandakatu egiten ziren diskoak aukeratzeko orduan eta amak Xabier Lete, Mikel Laboa, Antton Valverde edo Benito Lertxundi aukeratzen zituen bezala, aitak Silvio Rodriguez, Pablo Milanes, Victor Jara edo Lluis Jach aukeratzen zituen (aukeraketa hark nigan uste nuena baino eragin gehiago izan duela pentsatu izan dut maiz).
Gerora, aitaren diskoen artean nahasten hasi nintzen eta Phil Collins, Sting edo Tracy Chapman bezalako kantariekin topo egin nuen. Hamabi urte bete nituen egunean aldiz, amonak nire jakin mina piztu zuten bi kasete oparitu zizkidan. Lehena, Negu Gorriaken “Hipokrisiari Stop!” Eta bigarrena, Su Ta Garren “Munstro hilak” (sekula ez dut jakin nork demontre gomendatu zizkion).
Bi kasete haiek entzun eta Negu Gorriakeko zuzeneko antologiko harrekin geratu nintzen Su Ta Garren kasetea apal batean ahaztuta geratu zen bitartean (nire geneetan zetorren dirudienez heaviarekiko axolagabetasuna…). Behin eta berriz entzun nuen kasete hura eta behin eta berriz pasa nuen atzera boligrafo baten laguntzaz (nola aldatu diren gauzak…). Ordura arte entzun nuenetik ezberdina zen musika hura eta egunero gertuago nuen nerabetasunaren hastapena doinu haiek erabiltzen hasi zen adin horien ezaugarri den jarrera ihardukitzailea bideratzeko.
Beste askok bezala, jainko moduan ikusten nuen osaba gazte bat nuen nik ere eta bere etxera joaten nintzenean, bere diskoak uzten zizkidan. The Police, The Alan Parsons Project edo Pink Floyden diskoekin bidaltzen ninduen etxera bueltan baina baziren beste batzuk “hau zuretzat gehiegi da” esan eta apalera itzultzen zituenak; Rage Against The Machine, Skunk Anansie edo Bad Religion adibidez. Bere gelatik atera eta beste zerbaitetan hasten zenean, hanka puntetan itzultzen nintzen apal amaiezin harren aurrera eta niretzat gehiegi ziren haiek hartzen nizkion bera konturatu gabe (ez dakit bera kontziente ote zen lapurreta haietaz). Berak utzitakoak itzultzera joaten nintzenean, gauza berbera egiten nuen lapurtu nizkionak bere lekuan uzteko.
Arrazoi edo zentzu gabeko errebeldia urteak izan ziren ondoren etorri zirenak eta gure kasuan, ez ziren makalak izan… Hala ere, bizi beharreko garaiak direlakoan naiz eta garbi daukat ez ginatekeela gaur garena izango urte haiek gabe. Munduari kontra egiteko garaiak ziren, protesta egiteko, arrazoituta edo arrazoitu gabe baina munduari gure inkonformismoa erakutsi beharrean ginen. Uneoro, jarrera edo arroparen bidez, aisialdian, eskolan gehienbat eta nola ez, musikarekin. Grungearen garaiak tokatu zitzaizkigun eta gu ere Nirvana, Soundgarden, Screaming Trees, Smashing Pumpkins edo Pearl Jamen zurrunbiloak irentsi gintuen. Arropa beltza, txima luzeak eta distorsioa nonahi. Ez nuke aipatu gabe utzi nahi hala ere, Brit Pop deitu zitzaionak guregan izan zuen eragina nahiz eta oso ezberdinak izan, Oasis edo Blur ere bidaia kide izan bait genituen.
Egun batean, musika talde bat sortzea erabaki genuen eta nola ez, gustuko genuen musika hura egiten hasi ginen. 16 urte genituen eta 21ak bete arte han eta hemen aritu ginen kontzertuak eskaintzen (maketa bat ere atera genuen). Grungea, Hip-Hoparekin gertatu zen bezala (non geratu zen Public Enemy?), industriak irentsi zuen eta pixkanaka, izaera eta ondorioz indarra, galtzen joan zen. Urte haietan, egunero entzun zitezkeen MTVn Nirvana edo Pearl Jamen kantuak eta hori izan zen agian mugimendu harren amaieraren hasiera. Metal berria deitu zitzaionak hartu zuen bere lekua eta korronteak eramanda moduan Sepultura, Soulfly, Korn, Incubus edo Machine Head entzuten pasa genituen egunak (ziur naiz nire gurasoen belarriek ederki eskertu zutela fase harren amaiera). Musika talde bat izateak ordea, leku ezberdinetan eta musikari ezberdinekin jotzeko aukera eskaini zigun eta komunikabideek eskaintzen zuten musika jarioaz gain, beste korronte batzuk ezagutzen hasi ginen. Fugazi, Nebula, Fu Manchu, Kyuss, Queens Of The Stone Age eta Slo Burnen urteak izan ziren haiek eta egiten genuen musikan eragin handia izan zuten gainera.
Egun batean, musikarako balio ez nuela ulertu eta nik ez nuen talentua zuten taldekideei ni gabe jarraitzen utzi nien (beno, taldea uztera gonbidatu ninduten). Horrezkero, musikarekin nuen harremana estutzen joan zen hoztu beharrean eta interneten agerpenak obsesio hura areagotu zuen. Mundu berri bat zabaldu zen nire muturren aurrean eta rock eskandinabiarra ezagutu nuen. The Hellacopters eta Turbonegro izan ziren urte haietako soinu banda eta hortik aurrera, aldapa behera hasi zen.
Konturatzerako, garai bateko gitarra indartsu eta ahots gogorrek ez zidaten gauza handirik esaten eta pixkanaka, lasaitzen joan nintzen. Azkenean, entzuten dugun musika, une horretan gure barruak eskatzen diguna da eta nahi edo ez, nire protesta eta errebeldia urteak amaitzen ari ziren. Ben Harper, Dave Matthews Band, Jeff Buckley, Anari… Musikaren baitan beste gauza batzuk apreziatzen hasi nintzen eta nahiz eta doinu gogorrak entzuten jarraitu, balio erantsi bat sumatzen nien taldeak izaten ziren.
Urte batzuk pasa dira ordundik eta gaur egun entzuten ari naizena Bon Iver, Sigur Ros, Damien Rice, Peter Broderick, James Vincent McMorrow edo London Grammar inguruan dabil beraz ideia bat egin dezakezue zein faseetan nagoen. Orain hamabi urte hogeita hamabi urterekin zer entzuten ari naizen esan balidate, ez nuke sinestuko eta horregatik, nahiago dut ez aurreratu berrogeita hamabirekin zer demontre entzungo ote dudan.
Guztiok dugu gure bizitzaren une bakoitzarekin harreman estua duen kurrikulum musikal hau (nolabait deitzearren) eta ikaragarria da nola kantu haiek entzutean une hartan nola sentitzen dugun gogoratzen dugun garbitasun osoz.
Igandean lagun artean bazkaltzen sentsazio horretaz hizketan ari ginela sortu zitzaidan post hau idazteko grina. Gaur egungo gazteen musikaz aritu ginen eta erabat zahartuak gaudela konturatzeaz gain, beste hausnarketa bat bultzatzeko balio izan zigun solasaldiak. Hamasei hemezortzi urterekin guztiok izan dugun jarrera ihardukitzaileaz aritu ginen eta nola adin horrekin, zure garaiko baliabideak erabiltzen dituzun errebeldia hori adierazteko. Guri, Grungearen garaia suertatu zitzaigun eta gu baino zaharragoak zirenek, ulertu ere ez zuten egiten zer mierda zen entzuten eta egiten ari ginen musika deprimente hori. Gero etorri zirenek, metal berria landu zuten eta guztiok teknologiaren aroa etorriko zela pentsatzen genuenean, indiea agertu zen.
Indiea entzuten dut, ez naiz ezkutatuko (oso termino zabala da eta gauza batzuk asko atsegin ditudan moduan, beste asko nire izate osoarekin gorrotatzen ditut). Indieak ordea, ez du jarrera kontestatariorik barnean, ez du mundua iraultzeaz hitz egiten eta ez zaitu zure lagunekin cromagnon baten moduan saltoka jartzen. Guretazt ondo egon liteke baina ez da adierazbide egokia mundua hankaz gora jarri nahi duen batentzat. Horregatik, eta gaur egungo musika hori bada, gaur egungo gazteak zer egiten duten galdetzen diot nire buruari. Gertura begiratu eta adin horretako gazteen erreferentzia taldeak RIP edo The Clash direla ikusten dut. Talde handiak biak zalantzarik gabe baina egunerokotasunetik oso urrun daudenak. Gu musika egiten hasi ginenean RIP zaharra zen dagoeneko eta The Clashekoak ezagutu ere ez genituen egiten gerora beraiekin asko gozatu badut ere. Gaur egungo gazteek (orotara) orain hogeita hamar urteko musika dute erreferente eta horren aldaera besterik ez da gaur hain modan dagoen Street Punk edo Oi! Deritzona. Benetan pentsatzen dut gaurko gazte batek egiten duen musika ez nuela ulertu beharko eta are gutxiago zaharkitu moduan pertzibitu.
Protesta egin nahi dute, mundu hau mierda bat dela oihukatu baina horretarako topatu duten tresna bakarra gu ibiltzen hasi aurrekoa da. Zerbait kale egiten ari da baina ez dakit zer den. Oilasko hegal haien inguruan entzun nuenagatik, ez nik eta ezta mahai inguru hartan zegoen inork ere. Hala ere, eta post honekin amaitzen ari naizela, orain arte kontuan hartu ez dudan aukera batek eztanda egin du nire buruan. Ez genuke ulertu behar gaurko gazteek egiten dutena eta musika eaguna egin eta zaharkitua iruditzen bazaigu ere, azken finean, ez dugu ulertzen zertan ari diren eta ezta zergatik egiten duten ere. Agian, bide onetik doaz…
PD: Ezin duzue imaginatu zeinen ondo pasa dudan kurrikulum musikal hau idatzi eta kantuak bilatzen beraz opari modua edo, hemen duzue ziur zuen gaztaroa ere gogoratuko dizuen Spotify zerrenda hau. Kontakizun honetan ordea, niretzat garrantzitsuak diren hainbat talde lekurik gabe geratu dira eta bonus track moduan gehitzea erabaki dut. Red Hot Cilli Peppers, Dut, Kerobia, Willis Drummond, Audioslave edo Spotifyn aurkeitu ezin daitezkeen El Corazon Del Sapo eta Geroh.
Finlandia (1. atala) – 1.31
Motxilak hartu eta eskaileretan gora jo zuen ingelesez hitz egitea txupatua zegoela pentsatzen zuen bitartean baina neskak oihu itzali bat bota zion. Harrerara gerturatu eta neskak txartelarekin ordaintzeko tramankulua erakutsi zion. Zirudienez, iritsi bezain pronto ordaindu behar zen egonaldi osoa. Bankuko eta aterpekide txartelak atera zituen barkamena eskatu ostean “Subnormala eta lotsagabe hutsa…”.
Lehen eta azken pisura igo eta komunak bertan zeudela konturatu zen. Hala ere, kartel batean jartzen zuenagatik dutxak -1 solairuan zeuden. Txartela ateko zuloan sartu eta barrura sartu zen kontu handiz hotsik ez egiteko intentzioarekin. Lehen kolpean gortina handi batzuk ikusi zituen leihate osoa estaltzen. “Beti entzun izan dut ba iparraldean ez zutela gortinarik erabiltzen…”. Eguzkiak gogor jotzen zuen eta gortinaren zirrikituetatik nahikoa argi sartzen zen inor zapaldu edo ezer lurrera bota gabe ibiltzeko. “Ez, pertsianak dira iparraldean erabiltzen ez dutena?”. Gelak hiru ohartze pare zituen baina bi pertsona besterik ez zeuden bertan. Bat ederki zurrunka egiten ari zen eta bestea zakuaren barruan zegoen azken ile puntara arte tapaturik “Zurrunketatik ihesi? Ba bizilagun txarra etorri zaik…”. Leiho ondoan libre zegoen beheko ohia aukeratu zuen inor ez gogaitzeagatik gehienbat eta behin ohean eserita, zer demontre egin pentsatzen hasi zen.
Ez zuen lotarako gogorik baina goizeko bostak ziren dagoeneko. Azkenean, eta gainean zuen izerdi usainaz konturatzean, dutxa bat hartzea erabaki zuen. Toalla eta barruko arropa joko garbi bat hartu eta lur azpiko lehen solairura zuzendu zen “Barruko arropa joko bat bi eguneko… Aztiago ibili beharko naiz kontu honekin hemendik aurrera”. Bertan, garbigailu gela bat topatu zuen. Alboan, garbigailua lanean dabilela denbora errazago pasatzeko edo, mahai tenis mahai bat topatu zuen “Nire kirola! Beste ezertan ez diet sekula lagunei irabazi! …Ze tristea…”. Korridorean aurrera jarraitu eta dutxak aurkitu zituen. Lauko ilara bateko azkenekoan sartu eta atea itxi zuen. Arropa guztiak atearen atzealdean zegoen zintzilikario batean jarri eta ura ireki zuen. “Kaka! Ez dut xaboirik! Beno, ez zait gaizki etorriko ur kolpe bat bada ere”. Ura erortzen hasi bezain pronto ordea, aldamenetara begira hasi zen. “Ze usain mierda da hau?!”. Atzera egin eta atearen aurka erori zen. Irrist egin eta lurrera joan zen ia baina atearen goialdeari indarrez heldu eta zutik jarraitzea lortu zuen. Usain hark Ormaiztegiko frontoi parean dagoen Urbeltz iturriko usaina ekarri zion gogora “Hau arrautza ustel usaina!”. Ura itxi eta harrerara zer demontre pasatzen zen galdetzera joatea otu zitzaion baina nekatuta zegoen eta badaezpada ere, ez joatea erabaki zuen. Ez zuen berriz ere hanka sartu nahi aste beteko pelikulak hornituko zizkion neskatoarekin. “Nahikoa artaburu itxura eman dut dagoeneko…”. Ura berriz ere ireki eta lasai erortzen utzita, usaina desagertzen joan zen pixkanaka “Edo joan da, edo ohitu naiz…”
Xaboirik ez izan harren, ikaragarri eskertu zuen dutxa eta gelara abiatu zen berriz ere “Hegazkinetan xaboia sartzen utziko balute…”. Gelan sartu zenean gelakideek lo jarraitzen zuten. Ohean eseri eta lotarako gogorik izan gabe jarraitzen zuela konturatu zen. Berriz ere islandiarren ohituretan pentsatzen hasi zen. “Nola demontre egongo dira ohean orain bi ordu argitu du eta! Hauek ziur gosalduta daudela dagoeneko!”. Quechua txikia hartu, hustu eta Reykajavik ezagutzen hasteko behar zuena sartu zuen bertan: Gidak, argazki kamera, karpetatxo berdea, “El Ocho” mardula, egunerokoa eta boligrafoak. Kalera atera eta Reikjavik City Hostelaren sarreran zegoen zelaian zehar hamar bat metro egin zituen errepide ondoko banderetara iritsi arte. Inguruan zuena begiratu eta abentura hastear zegoela konturatu zen.
Arnasa indartsu hartu… Eta lotara itzuli zen. “Nora hostia noa ni goizeko seiretan”.
Horrela doa orain arte Finlandia.
Finlandia (1. atala) – 1.30
Barrura sartu eta argiari ihes egiten uzten zion atetik sartu zen neska Txomini beste aldera joateko keinua egiten zion bitartean. Iristean, harrera barra luze baten parean agertu zen Txomin. Barraren beste aldean agertu zen neska liraina.
-Gud mornin! – Bota zion irriparre batekin. – Ai am bukin jier for for deis – “Buruz ikasia nekarren kar kar”.
Egun onak itzuli eta irribarre batez identity card-a eskatu zion. Ordenagailuan begira hasi eta lau egunerako ezetz, eskaera hiru egunerako egina zuela esan zion. Ulergarri hitz egiten zuen eta bihotzez eskertu zuen Txominek “Ea guztiek horrela hitz egiten duten”
-Sorri, ai jaf txu diferent bookins. Ferst bukin is of zri deis an secon jaf guan– Lehena hiru egunekoa izan zen Akureyrin egun bat gehiagoz egon nahi zuelako baina azken hau jendez lepo zegoenez, egun bat gehiagoz luzatu behar izan zuen Reykjavikeko lehen egonaldia. – From zri of august to seben of august. – Azpimarratu zuen eskuekin zenbakiak adieraziz.
Ordenagailuan bila hasi zen berriz ere jainkosa bikingoa eta topatu zuen Txominek azaldutakoa. Barkamena eskatu zion eta azken egunean gelaz aldatu beharko zela jakinarazi zion.
-Nazin els maders – Bota zion lasai egoteko eta ezer gertatzen ez zela agertu nahian. “Zenbat ingeles ikasi dudan musikari esker! Nais tu nou yu, Its a long guei tu de top…” – Irribarre arraro batekin onarpen keinu bat itzuli zion neskak.
Ordenagailuari begira jarraitu zuen eta neska hark erabat sorginduta zuela konturatu zen. Ez zen ohiko islandiarra, edo ez berak espero zuena behintzat. Azalez zuri antzekoa zen baina ile marroi eta luzea zuen. Zintzotasun zein goxotasun izugarri bat iradokitzen zuen begiradarekin eta halako neskek zergatik ez zuten sekula berarekin amaitzen galdetu zion bere buruari. “Ba kasu honetan bi arrazoia izan daitezke. Lehena, nire txisteko ingelesa eta bigarrena, ahoa erdi zabalik eta untxi txiki baten begiekin begira nauela. Zuzendu hai demontre!”. Bila eta bila jarraitzen zuen ordenagailuan begirada hipnotikoko neskak. Eskuekin kopeta parean zuen ilea baztertu eta bere begi marroi ederrak kolpez ireki ziren “Zalantzarik gabe kantu eder bat izan behar du zureak. Coldplayen Warning Sign aspaldi nuen gordeta norbaitentzat. To, zuretzat”. Txominen arazoa konpondu omen zuen. Lehen egunetik gelaz aldatuko zuten eta horrela, azken egunera arte ez zuen gelaz aldatu beharrik izango.
-Zenkiu beri matx! – Esan zion Txominek beste irribarre batez. “Honek dagoeneko subnormala naizela pentsatzen du…”.
Hamaikagarren gelako txartela eman eta lehen solairuan zegoela azaldu zion eskuarekin eskailerak seinalatzen zizkion bitartean. Ulertu zionagatik gela barruan txartela ez uzteko eskatu zion. “Bai, subnormala naizela pentsatzen du”.
Horrela doa orain arte Finlandia.
Bat eta Bat (2014/11/07)
Jon Artola
Zoologikoak toki tristeak iruditu zaizkit betidanik. Urruneko klimaren batetan aske behar luketen animaliak gela batetan sartu eta jendearen ikuskizun, beraien borondatearen kontra noski. Ez naiz ordea animaliekin horren arduratsua nire platerean egunero agertzen diren xerra, solomo eta arrain puskei dagokienean. Ez zait axola handirik izaten nola tratatu dituzten edo zein baldintzetan hil dituzten ere. Orojale gehienon kontua suposatzen dut, gure garaiko kontraesanetako bat, eta abar. Halere garbi dut arazoaren soluzioa bertako baserritarretan eta animaliei bizi baldintza duinak ematean dagoela, horrekin zer esan nahi dudan neronek ere garbi ez dudan arren.
Baina ez nator zehazki hortaz hitz egitera Mikel, nire lagun batek aurrekoan bota zidan ‘Museoak artearen zoologikoak dira’ baieztapenera baizik. Baita estilo erabat oteiziarrean bota ere, halajainena! Bere ideia, nik horren gustuko ditudan museoetan artelanak animaliak zooetan lez pilatzen direla zen, eta gaur egungo artista biziak galerietan leudekela, libre, basati, beraien habitatean. Musikariak zuzenekoetan diren bezalaxe.
Horrela bada, animalien duintasuna bertako produktoreekin konpontzen den bezala, ez al genuke antzeko neurririk hartu behar kultur arloan ere?
Mikel Alvarez
Azkenaldian eztabaida asko izan ditut hainbat barazki-jaleekin (badirudi ugaldu egin direla azken urteetan). Erabat errespetatzen dut beraien erabakia baina onartu beharrean naiz gorroto ditudala elkartean afaltzeko lau kilo saihets erosi ditugula esatean jartzen duten nazka aurpegia eta botatzen duten nagusitasun begirada.
Musikarekin antzeko zerbait gertatzen da. “Bon Iver entzuten jarraitzen duzu? Lehen diskoaren ondoren ez du ezertarako balio… Ni orain Belle & Sebastianeko biolontxelo jolearen bakarkako diskarekin nago. Ze sentsibilitatea” PUAG! Artearekin antzeko zerbait gertatzen delakoan naiz nahiz eta mundu arrotza zaidan erabat. Museo komertzialak egongo dira artea merkantzia moduan tratatzen dutenak baina ziur badirela pena merezi dutenak ere. Galeriak galeriak dira eta museoak museoak, jaialdi handiak jaialdi handi eta kontzertu txikiak txiki diren moduan. Guztiek dute beraien xarma.
Bertako baserri edo artistak babestearen inguruan… Kontu erabat ezberdinak direlakoan naiz ordea. Hala ere, zure metafora horrek badu zerbait buru martxan jarri didana. Jaten duguna etxekoa izatea garrantzitsua delakoan naiz nahiz eta lanerako tresnak edo teknikak edozein lekutatik hartu ditzakegun. Artearekin gauza berbera egin behar genuke. Joera eta abanguardiak hartu eta gurera egokitu. Ez dakit barazki-jaleek ongi begiratuko gaituzten orduan baina gure kultura indartsuagoa izango da ziur.
Berezko artikulua Goiberrin.
Usurbeko kritikak: Loreak
LOREAK
Zuzendaria: Jon Garaño eta Jose Mari Goenaga
Gidoigileak: Jose Mari Goenaga Jon Garaño eta Aitor Arregi
Aktoreak: Nagore Aranburu, Itziar Ituño, Itziar Aizpuru, Joxean Bengoetxea, Egoitz Lasa, Ane Gabarain, Joxe Ramon Soroiz, Jox Berasategi
Produkzioa: Irusoin eta Moriarti
Musika: Pascal Gaigne
Argazkia: Javi Agirre Erauso
Herrialdea: Euskal Herria
Iraupena: 99 minutu
“Baina azken batean, loreak baino ez dira”. Horixe dugu ikusi aurretik filmaren inguruan izan dugun pista bakarrenetako bat. Zuzendariek ez dute askoz gehiago kontatu nahi izan eskaini dituzten elkarrizketetan eta egia esan, eskertzekoa da.
Filma ikustera sartu eta dakigun gauza bakarra, Nagore Aranburuk bikain gorpuzten duen Ane astero loreak jasotzen hasten dela da; egun berdinean eta ordu berberean. Sentsibilitate ikaragarriko aktorea dugu Nagore eta sekula plater bat hautsi ez izanaren aurpegi hori, indarrez beteriko begirada batekin uztartzen du. Gidoi bikaina da Jose Mari Goenaga eta Jon Garañok Aitor Arregiren laguntzarekin idatzi duten hau baina ez da hau Moriartikoen meritu bakarra Loreak zoragarri honetan. Hiru emakumeen istorioa dela irakurri dugu han eta hemen azken asteetan eta a zer hiru emakume! Aktore aukeraketa bikaina egin zuten eta hauek proiektuan erabat murgiltzea lortu dute gainera. Nagore Aranburu dugu trailer eta aurrerapenetan gehien ikusi dugun aktorea baina Itziar Aizpuru eta bereziki, Itziar Ituñoren lana ikaragarria da baita ere.
“Loreak baino ez dira…” eta hala da. Loreek ez dute sentimendurik, ezta zentzu zehatzik ere, guk islatzen ditugu hauek beraiengan erosi, oparitu edo nonbait jartzen ditugunean. Loreakeko loreek ere zentzu ezberdinak dituzte eta hiru emakume hauen begiradatik ikusten dugu nola erramu berdinak, oso erantzun ezberdinak sortu ditzaketen.
Loreaken erritmoa lasaia da, pausatua, baina aldi berean, denbora gutxian gauza asko kontatu eta gehiago iradokitzen dituenaren sentsazioarekin amaitzen duzu filma. Kontatzeko moduaren aldetik, eta nahiz eta kontakizuna orotara kronologikoa den, collage itxura du. Leku ezberdinetatik hartutako pasarteak ikusten goaz, askotan, beste une batean gertatu diren elkarrizketekin jantzita. Hori gutxi balitz, atal ezberdinetan banatzen da filma eta hala ere, gidoi makinaria perfektu batez lotutako eraikuntza bat miresten ari zarenaren sentsazioa duzu.
Makinaria horretan engranaje pertsonaiak ditugu eta Beñaten kasuan ezik, ederki garatu eta aurkeztuak daude guztiak. Pertsonaia bakoitza agertzen den lehen eskenan ez dituzu hamar segundo ere behar nolakoa den jakiteko eta hori, oso zaila da alferrikako elkarrizketetan erori gabe. Beñaten kasuan ordea, zuzendariek beraiek aitortu dute pertsonaiaren anbiguotasun hori nahita hartutako erabaki bat dela eta behin filma ikusita, erraz ulertzen da zergatik. Hala ere, eta esandako guztia ona izan ez dadin bada ere, nire barneko kuxkuxeroak informazio gehiago eskatzen zidala onartuko dizuet. Hala egin balute ordea, filma berdina izango ote zen? Emaitza berdina lortuko ote luke? Ziurrenik ez.
Loreak – Trailer VOSE from Irusoin on Vimeo.
Ohituak gaude filmeetan New York, Chicago, Madril edo Paris ikustera eta nahi edo ez, horrek distantzi moduko bat ezartzen du ikusle eta filmaren artean. Urruneko lekuak ditugu eta hori dela eta, beste errealitate batekoak iruditzen zaizkigu askotan. Horrek abantaila garbi bat du, istorioa hain urrun ikusita, errazagoa baita sinesgarri egitea. Ez duzu han zer gertatzen den ezagutzen, ez dakizu nola bizi diren egunerokotasunean eta edozer gauza irensten duzu. Hor topatzen dut Loreakek, edo gurean kokatutako edozein filmak, izan dezakeen erronka nagusia guztiok ezagutzen ditugun eta ia etxeko sentitzen ditugun lekuak agertzean (ia salto bat eman nuen autobideko kartel batean Ormaiztegi Beasain ikustean), atzerriko edozein filmak baino sinesgarriago izan behar baitu ikusleak ezer arrarorik ez sumatzeko. Zalantzarik ez izan ordea, gertutasun une horiek filmaren alde jartzen dituztela eta Goenaga eta Garañok. Garañok eta Goenagak arazorik gabe gainditzen dute erronka hori filmak irauten dituen 99 minutuetan zehar istorioa, etenik gabe eta jario natural baten moduan igarotzen baita ikuslea filmetik une bakar batez ere atera gabe (ondokoari mugikorra dantzan hasten zaionean kenduta. Hain zaila al da zinera sartzean mugikorra isiltzea?)
Ederra da Loreak, zoragarria, eta ez dakit zertan ari zareten oraindik ikustera joan ez bazarete. Ez dut nik zuzendariek egin ez dutena egingo, pelikula destripatzea hain zuzen ere baina hala ere, polita da filmeetatik inon irakurri ez duzun irakurketak ateratzea eta nik ere, nirea utzi nahiko nuke Usurbeko Kritika honetan. Bada elementu bat pelikulan ia loreak bezain garrantzitsua iruditu zaidana eta hori, denbora da. Loreek ez dute zentzu zehatzik, guk ematen diegu zentzua baina denborak, errealitatea finkatzen du, nahiz eta orain bost urtekoa izan. Berri Txarraken azken lana kalean izateko aste bete inguru falta den honetan, filma hau hoberen definitzen duen esaldia disko hirukoitz horren izenburua delakoan nahiz. Hain zuzen ere, denbora dela, poligrafo bakarra.
Ikusi Irratia – Joxe Mari Goenaga eta Jon Garaño (Loreak) from GITB on Vimeo.
Finlandia (1. atala) – 1.29
Autobusa hiritik ateratzen hasi zen orduan eta ordura arte nagusi ziren hotel eta bankuak ziruditen etxe-orratzen ordez, Europa iparraldeko ezaugarri diren etxe txiki koloredunez osatutako auzoak hasi ziren. Berde eta urdinez margotuta zeuden gehienak baina gorriren bat ikusteko aukera ere izan zuen. Lasaitu egiten zuen paraje hori ikusteak soilik eta kale horietan zehar ibiltzen hasteko gogoa piztu zitzaion. Futbol estadio handi bat barnean zuen kirol gune bati begira zegoela txoferrak aspaldi entzun nahi zituen hiru hitzak oihukatu zituen: “Reykjavik City Hostel!”.
Autobusean geratzen zen bikotea eta txoferra agurtu eta bere bi motxila maiteen bila joan zen maletategira. Autobus geraleku batean utzi zuten baina ez zitzaion gehiegi kostatu aterpetxea topatzea. Bi motxiletatik begirada altxatu eta Hostelling International guztietan ohikoa den bandera ikusi zuen atari batean. Metro batzuk egin eta panel zuriz estalitako erakin aurrefabrikatua ikusi zuen. Bi solairu zituen eta belardi eder bat sarrera parean. Gustatu zitzaion lekua eta mugikorra atera zuen zein ordu zen begiratzeko. Oraindik ez ziren goizeko bostak eta eguzkia indarrez jotzen hasia zen. Hala ere, behin baino gehiagotan irakurri eta desio izan zituen hamalau graduak ez ziren inondik ageri. “Hotza!”.
Motxilak gainean hartu eta aterpetxeko atera zuzendu zen. Barruko argiak itzalita zeuden eta islandiarrak eguzkiarekin batera esnatuko ote ziren edo eguzkia ahaztu eta ordutegi arrunta jarraituko zuten galdetu zion bere buruari. Ingurura begiratu eta kalean arima bakar bat ez zegoela ikusi zuen. Txirrina jo eta ate bat ireki zen atetik pare bat metrora. Gelatik zetorren argiarekin batera neska gazte zein eder bat gerturatu zitzaion atea irekitzera “Egia izango da islandiarrez kontatu didatena”. Irribarre batekin agurtu zuen Txomin eta barrura sartzeko gonbitea egin zion.
Horrela doa Finlandia orain arte.
Prest da Finlandiaren 2. atala! Eta zuek?
Gezurra badirudi ere ia zortzi hilabete igaro dira Finlandia online nobela argitaratzen hasi nintzenetik. Asteak daramatzat lehen atala amaitzeko gutxi falta dela esanez eta konturatzerako amaierara iristen ari gara. Hiru zati besterik ez dira geratzen Txominen abenturaren lehen eguna amaitzeko eta poztuko ninduke, bigarren atala argitaratzeko prest dagoela jakiteak inori ilusioa egingo balio (Bada inor beste aldean?).
Bigarren atalarekin hasi bezain pronto fisikoki ere eskuragarri izango duzue lehendabizikoa bezalaxe eta nola ez, gonbidatuta zaudete hau ere eskuratzera. Lehena baino luzexeagoa izango da eta lehendabizikoarekin bezala, irakurleak entretenitu eta irribarreren bat edo beste lapurtzeka izango du helburu nagusi barruan dudan burrunba kanpora ateratzeaz gain.
Asko laguntzen nau lan horretan musikak eta badakizue zatiz zati osatzen ari garen non-original soundtracka entzungai zein ikusgai duzuela youtuben. Hala ere, bada denbora Spotify zerrenda bat prestatuko nuela hitz eman nizuela eta berandu bada ere, hemen duzue:
Horretaz gain, eta oraindik noiz eta non ziurtatu ezin badut ere, Finlandiaren bi ale hauek salgai izango dira Gabon inguruan leku ezberdinetan (hasta aquí puedo leer).
Besterik gabe, eta bigarren atal honen amua botatzen joateko, hemen duzue aurrerapen txiki bat:
Halako batean, neska gazte eta aurpegi borobildun bat gerturatu zitzaion galtza beltz eta alkandora zuriz jantzita. Ilea motots motz batean bilduta zuen eta horrek are borobilago egiten zuen bere aurpegi zuria. Ile adats batek ihes egin zion mototsetik eta aurpegi parean dantzan zebilen. Putz eginez aldendu eta zer nahi zuen galdetu zion Txomini boligrafo eta koaderno txiki bat eskuan zituela. Turista hitza kopetan zizelkatua zeramala pentsatu zuen lehen hitzak ingelesez bota zizkionean:
-What will you have?
-Ok, kofi guiz… – Txominek izotzarekin hartzen zuen kafea beti. Ez zitzaion inporta basamortuan edo Ipar Poloan egon, “kafea izotzarekin hartzen da”. Hala ere, bere harridurarako izotza ingelesez nola esaten zen ahaztu zitzaion. Hitz hori burmuineko tiraderaren batean gordea zuen baina une hartan, ez zuen bilatzen “lastima tiradera hauetan gauzak bilatzeko amak ez duen ezertarako balio… Burutik kanpo daudenetan ez du kalerik egiten ordea…”. -…Kofi guiz… Yu nou…- Eskuekin berak ere oso ondo ulertzen ez zituen keinu batzuk egiten hasi zen lepo gainean gazta bat zuen zerbitzariak atake epileptiko bat jasaten hasi balitz moduan begiratzen zion bitartean “Joder! Zergatik ez dute garunerako googlea asmatu oraindik?!”. –Guiz glases! – Bota zuen bat-batean “Eing? Norbaitek zer esan dudan ulertu badu esan diezadala mesedez”.
-What? – Erantzun zion Telepizza batean legatz kilo bat bat eskatu izan balio moduan “Bai lasai, larrialdietara deitzen ez baduzu konformatzen naiz”.
-In frentx, glase – “Ole, ole y ole! Orain artekoa gutxi ez balitz, orain poliglota!”. Zerbitzariak oso ondo irakurri ez zuen aurpegi bat itzuli zion eta Txominek lurra bere oinetan ireki zedin eskatu zien Rock & Rollaren jainkoei. –…Kol guater… In solid – Bota zuen amore emanez metalezko eserlekuan uzkurtzen zen bitartean.
-I’m sorry but I don’t understand you. –Erantzun zion zerbitzariak bere aurpegi zuria beltza jartzen zen bitartean. “Ez naiz harritzen neska…” Terrazatik altxatu eta korrika ihes egitea ere pentsatu zuen Txominek baina azkenean, bizkarra zuzendu eta eskuineko eskua altxatu zuen duintasun osoz edalontzi bat astintzen arituko zenaren keinua egiten zuen bitartean.
-Kofi guiz… Klin klin klin? – Esan zion txiste bat kontatu eta harrapatu ote duten galdetzean jartzen den aurpegi inozoarekin.
-Iced Cofee!!! – Oihukatu zuen zerbitzari gazteak telebistako lehiaketa bateko erantzuna asmatu izan balu moduan “Torremolinosera bidaia zuretzat!”.
-Jess… – Erantzun zion Txominek azken minutuetako tentsio guztia askatu eta eserlekuan erortzen uzten zen bitartean. –Zenkiu –Zerbitzariaren oihuak ondoko mahaietako bezeroen arreta deitu zuen eta guztiak beraiei begira zeuden. Zerbitzariaren aurpegi aldabera beltzetik gorrira igaro eta korrika txikian kafetegi barnera sartu zen. “Eskerrak ez nuen hipoteka bat kontratatu behar…”.
Alboko mahaietako bezeroen begiradak zerbitzariaren korrika saioari jarraituz urrundu ziren eta Txominek zerura begiratu zuen bere burua zigortzen zuen bitartean. Burua jaisten zuen bitartean barre algara txiki batek ihes egin zion eta bizi berri zuen eszenaren komikotasunaz ohartu zen. Quechua txikitik aitak oparitutako egunerokoa hartu eta ordura arte egunak eman zuena modu eskematizatuan apuntatzen hasi zen. Idazten ari zela “glace” hitza non demontretik atera zuen gogoratu nahian hasi zen eta pare bat urte lehenago koadrilakoekin iparraldera egindako Aste Santuetako oporraldiaz oroitu zen. Izotz bila sartu zen Atharratzeko janari denda batean eta denda zeraman emakume lodikote eta aurpegi alaidunari izotza nola demontre eskatuko ote zion pentsatzen hasi zen. Emakumeak jakin minez begiratu zion aurrean zuen eta edozein momentutan hizketan hasteko itxura zuen gazteari:
-O – Esan zion Txominek jarraian besoekin gorputza besarkatzen hasi eta dardarka hotz keinuak egiteko.
-Glace! – Bota zion dendako emakumeak barre algara handi batekin batera. Izotza lortu zuen behintzat. Okerragoa izan zen harategira joan eta Eneritz alboan zuela, oilasko bat eskatzeko oiloaren keinu eta hotsak egiten hasi zenekoa. Ia zerbaitek eman zion harakinak euskaraz “oilaskoa?” galdetu zionean. “Eneritzek barre ederrak bota zituen behintzat. Horregatik bakarrik merezi izan zuen”.
Bere pentsamenduetan murgilduta zegoela alkandora zuri eta galtza beltzeko neska aurpegi borobilduna Txominen iced cofeearekin itzuli zen. Maitasun gehiegirik gabe mahai gainean utzi zion jarraian gerrikora lotua zeraman txartelarekin kobratzeko tramankulua, mesprezuz eta beste alde batera begira, Txomini eskaintzeko “Ez dakit nola ez didan atera aurretik kobratu… Feist gozoaren So Sorry zuretzat.”
Finlandia (1. atala) – 1.28
Eserlekuan eseri eta denbora gutxira, katalana izateko itxura guztia zuen gazte tximaluze betaurrekodun bat eseri zitzaion alboan “Manu Chaoren koadrilakoak izateko itxura duten hauek Bartzelona bertakoak izaten dira normalean…”. Antza denez, bera ere konturatu zen Txomin ez zela bere herritik oso urrun jaiotakoa eta erderaz agurtu zuen.
-¡Buenos días! – Esan zion konplizitate keinu batekin.
-¡Buenas! – Erantzun zion Txominek keinua itzuliz.
-Me habían dicho que amanecía pronto en Islandia pero no creía que a esta hora ya habría salido el sol.
-Por lo que me han dicho, amanece hacía las cuatro. Además, tampoco es totalmente de día. Es un color un poco extraño de noche… – Erantzun zion Txominek zeru beltz urdindu harri leihotik begira.
-Bueno, la cuestión es que ya hemos llegado. ¿Para cuanto tiempo vienes tu?
-Pues la verdad…
-Yo vengo para un mes. – Moztu zuen tximaluzeak Txominek kontatzeko zuena entzuteko inongo interesik ez zuela garbi utziz. -El año pasado estuve en Irlanda tres meses y el anterior dos en Camboya. Me gusta viajar así además, sin nada atado. Ya sabes, mezclarme con la gente y la cultura. ¿Y tú? Has cojido un hotel o algo?
-Hombre, pues…
-Yo nada tío. – “Y dale…” – Solo viajo con mi mochila y mi tienda y duermo en zonas de acampada libre o campings.
-¿Pues hara un poco de frio en Islandia como para andar durmiendo en la tienda no?
-¡Quá va! Todo es cuestión de taparse bien. Ademas, siempre encuentro alguna que me de un poco de calor. ¿Me entiendes? – “Sí, hablo castellano” – No entiendo a la gente que viaja con todo atado. Hoteles, albergues y tal… Lo bueno de viajar es encontrar la esencia del pueblo, de la cultura y empaparte. Esa es la forma en la que creces como persona y no yendo a lo seguro – “Ba nik apustu egingo nuke barrutik baino, kanpotik hazteko ere falta zaizula oraindik” – Mira, tengo 19 años – “Begira? Banekien nik…” – Estoy estudiando Ciencias Politicas – “¿Pero por qué me cuentas esto?” – …Y siento la necesidad de explorar el mundo. Me dí cuenta hace mucho… – “Sehaskan?” – … De que la vida es para disfrutarla. Por eso, estudio durante el año y en verano me dedico a recorrer mundo porque tío, las lecciones de la vida no estan todas en clase. Hazme caso. – “Pues no se si hacerte caso o meterte una hostia… Egunen batean ile-apaintzaile edo gasolindegiko langile ez izatea bakarrik espero dut…”.
-Joder, pues vaya vida, ¿no? ¿Y eso quién lo paga? – Galdetu zion Txominek barruan zuen puta-kumea askatuz.
-Mi padre – Munduko galderarik aluena egin baliote moduan erantzunez – El esta empeñado en que curre en la empresa pero esa no es mi vida tío… – “Pero te la paga no te jode…”
Bere pentsamenduetan murgildu zen Macacoren espirituak hartutako gaztea une batez eta Txominek leihora begira jartzeko probestu zuen despistea. Gazte jakintsuaren bizitza irakaspenak jasotzen zituen bitartean egunak erabat argitu zuen eta goizeko hirurak jota zirela konturatu zen. Reikjavik barnean bueltaka zebiltzan eta geldialdi bakoitzeko jende gutxiago geratzen zen autobusean. Konturatzerako, gazte tximazulea, bikote bat eta Txomin besterik ez zeuden bertan “Ezin zian hire zelaie lehendabizitakoa egon ezta?”. Bira eta bira artean, Hallgrímskirkja eliza ikusten zuen noizean behin eraikinen artetik eta bere helmugara iritsi zela sentitzen hasi zen “Hasiera helmuga baino gehiago”. Halako batean, alboan zuen gaztearen txanda iritsi eta agurtu aurretik, aurkeztu eta bakarrik bidaiatzearen inguruko zentzurik gabeko gomendio pare bat oparitu zizkion Txomini “The Hivesen Walk idiot walk hiretzat. Segi zak aurrera…”
Horrela doa orain arte Finlandia.
Eta horrela, non-original soundtracka.
The Indezents 