Iritzia
Egin ariketa bat
Ez da erraza izaten beti norberaren akatsez konturatzea. Bada, ordea, oso ariketa osasuntsua egunero egiten eta normaltzat jotzen ditugun jarrera okerrak atzeman eta gerora, nahi izanez gero, aldatzeko. Sinplea da: beste norbait gauza berberak egiten ikustea.
Hego euskal herritarra izaki, Espainiar Estatua dut erreferentziazko estatu; esperimentu zientifikoetarako erreferentzia, ez erreferentzia ideal (ez hasi bazterrak nahasten, hasi besterik ez naiz eta egin). Hori dela eta, herri moduan ditugun jarrera batzuk hoztasunez aztertu nahi ditudanean, espainolek nola egiten duten begira jartzen naiz. Adibidez, nire herrian ikurrin erraldoi bat jartzen dutenean, Toledon ikusi nituen bandera espainol haiek sorrarazi zidaten ezinegonaz gogoratzen naiz. Edo… Herrigintza helburu, edozein ekitaldi txalapartari, bertsolari edo trikitilariz betetzen dugunean, 92ko Bartzelonako Olinpiar Jokoetako irekiera ekitaldian atera zituzten sevillana eta bailaoreak etortzen zaizkit burura. Eta horrela egun osoan (sinplea da, baina ez dut esan atsegina denik).
Ezberdin ikusten dira gauzak ariketa hori egin eta gero, ezta? Bai, hainbeste kritikatu ditugun, kritikatzen ditugun eta kritikatuko ditugun espainolen akats berberetan erortzen gara. Nire identitate nazional edo kolektiboa asea dut Euskal Herriak eskaintzen dizkidan elementuekin, eta eroso sentitzen naiz identitate horrekin. Bada bidea, ordea, hortik abertzale izan edo patriota sentitzera (sentitzen dut, baina horixe da itzulpena inguruan ditugun hizkuntza guztietan).
Gure herriaren etorkizuna erabakitzen hasteko aukera ederra dugu ekainaren 5ekoa, baina are garrantzitsuagoa da balizko euskal estatu hori nola eraikiko dugun eta nolakoa nahi dugun erabakitzea. Nik, adibidez, nahiago nuke giza eskubide eta justizia sozialaren inguruan eraikitako estatu bat, bandera baten inguruan eraikitako bat baino (egin ariketa berriz, eta berreskuratu une batez Valladoliden «yo soy español, español, español…» kantatzen jasan behar izan zenuen kuadrilla hura. Listo, ezaba dezakezue zuen buruetatik berriz, lasai). Estatu berri bat sortzeko aukera badugu, baliatu dezagun aukera gainontzekoen akatsetatik ikasi eta hobeto egiteko, ezta? Edo zer?
Askotan entzun dugu Espainiako Gobernua independentistak sortzeko makina hutsa dela, eta egia galanta da. Eta zergatik gertatzen da hori? Beraien barnean, espainola izateko modu bakarra onartzen dutelako: beraiek bezalakoa, hain zuzen ere. Eta nora noa honekin? Egin dezagun ariketa berriz, eta azter dezagun balizko Euskal Estatuaz hitz egitean dugun jarrera. Bai, guztiok berdinak bagina moduan irudikatzen dugu, guztiok sagardotegira joatea gustuko izango bagenu moduan, edo inork BECeko finala galdu nahi ez balu moduan. Are gehiago, egun batean independente izatea lortuko bagenu, inor espainol sentituko ez balitz moduan.
Horregatik pizten du, hain zuzen ere, ilusioa nire barnean galdeketek. Ezberdin pentsatzen duen jendea elkarrekin lanean ikusi dudalako lehen aldiz, garrantzitsuena ez delako bai edo ez, baizik eta oinarrizko eskubide bat defendatzen ari garela. Ezetz bozkatuko duenak ere Euskal Herria erabaki subjektu onartzen duelako, nahiz eta ez den Kilometroetara joango ikurrindun txapela buruan duela. Ikas dezagun esperientzia honetatik, eta zaindu ditzagun igandean bozkatzera joan eta gutun-azalean ezezkoa sartu zutenak. Neurri batean, gu baino ikuspegi zabalagoa dutelako eta balizko Euskal Estatua beraiekin erakiko dugulako. Ezberdinen artean eraikitako eremuak osasuntsuagoak direlako beti. Bai, egin ariketa azken aldiz, mesedez.
Jatorrizko artikulua Berrian hemen.
Bat eta bat (2015/06/19)
Mikel Alvarez
Artola! Badakit ultramatadez eta gurera ekarri duten zorigaiztoko pandemiaz hitz egin genuen azkenekoan hiru astez egon zinela etxetik atera ezinik atarian zain zenuen horda sutua zela eta (bai bai, sarde, lastargi eta guzti!) baina gaur facebooken irakurri dudana eta gero ezin beste gai batekin etorri… Ba al dakizu zein den azken tendentzia ultramatatu eta inguruan sortu duten entrenatzaile, nutrizionista, teknifikazio aditu, galtza-motz aukeratzaile eta gel banatzaile segizioaren artean? Ba heldu zaitez nonbaitera lurrera eroriko zara eta: «Apadrina a un sedentario!».
Bai bai, irakurri duzun bezala. Jainkoak agintzen duen moduko pertsona izan eta kirola behar den bezala egiten dutenak, herrietako potolo alferren aitabitxi bilakatzen ari dira! Beraien bizitzak nagiak suposatzen duen zulo ilunetik atera eta baliozko pertsona bilakatzen dituzte Ultramatada bat egitea lortzen duten punturaino! Dokumentaltxo bat ere egin dute eta adibide moduan ageri den gizajoak, Jordi du izena, Iron Man bat egitea lortu du. Imagina dezakezu atsegin dut festa. Eta nola ez!? Iruzkinak! «Zorionak Jordi. Handia zara!», «Jendeak adibide moduan hartu beharko zintuzke», «Ongi etorri bizitzaz gozatzen dugunon mundura!». Zur eta lur Artola… Kirolik ez egitea ez da ona ez horixe baina, ezer egiten ez duen bat (Jordi kasu), terraza batean garagardo batekin egotetik, 365 egunetan Iron Man bat korritzera eramatea ez da ba oso osasuntsua izango ezta? Benetan, hau eskuetatik joaten ari zaigu eta okerrena da, badirudiela zoratuta gaudenak gu garela…
Jon Artola
Bai, egia da gizartea abiada batetan aldatzen ari dela Mikel. Duela urte gutxi kalean korrika ikustea pentsaezina izango zen adin tarte eta profileko jendea korrika ikusten dela adibidez. Baita bizi guztian beraien burua «gorputza gurtzearen» aurka egondako jendea ere! Baina noski, orain osasunagatik eta natura maite dutelako egiten dute kirola. Izan ere, zer naturarekiko maitagarriagoa mendian korrika egitea baino! Eta zer osasungarriagoa denbora librea, elikadura etab. profesionalen pare, kirolaren inguruan eraikitzea baino!
Egoera berri hau gainera normaltzat eman nahi zaigu, eta baita kasik guztiok iritsi beharreko eredu ere! Jendeak lau maratoiren luzera, gelditu gabe, mendian egin nahi duela? Bada guztiak animatu beharko genituzke eta miresmenez begiratu. Bere borondatez mendi arriskutsu batetara joan eta heriotza gertutik ikusi duela beste batek? Bada, herriko seme kuttun egiten dugu ia-ia.
Azken batean, gizarte sedentario batetik, gizarte bigorexiko-indibidual batera goazela kamarada, honek dakartzan balio guztiekin. Zeren garrantzitsuena osasuna bada adibidez, zergatik ez gonbidatu herriko gizenak talde-kirolen batetan parte hartzera? Noski, honela galdu egingo luketelako agian?
Jatorrizko artikulua Goiberrin.
Uste dut erretzeari utzi diodala…
Ba bai, uste dut baietz. Eta egia esan ez dut oso argi askoz ere gogorragoa izango zela pentsatu izan dudalako beti. Hala entzun izan diet beti saiatu diren lagun zein familiartekoei eta nagikeria ikaragarriarekin ikusten nuen egunen batean hartu beharreko erabaki hura. Horregatik, oraindik ez naiz erabat fidatzen itxurazko erraztasun honetaz eta tximu ankerraren zain jarraitzen dut igarotzen dudan kale izkina bakoitzean.
Gaur, 7 egun dira ez dudala zigarrorik erretzen, aste bete (horrela gehiago dirudi). Inguruan dudan jendeak zailena lehen egunak direla esaten du baina nik oraindik, zailtasunaren zain jarraitzen dut. Egia esan, flipatzen ari naiz. 7 egun dramatzat erre gabe baina azken 18 urteetan ez da egun bakar bat ere igaro ezpain artean zigarro bat izan ez dudana. Denbora asko da eta nahiz eta noizean behin (ez gehiegi), egunen batean utzi beharko nuela pentsatu badut ere, askoz gogorragoa izango zela pentsatzen nuen. Erretzailea izan naiz (edo naiz, ez dakit, ez dut oraindik nire burua berridatzi), oso erretzailea. Hau da, ez nituen egunean zigarro bakar bat edo bi erretzen. Ni, eguneko pakete osoko erretzailea izan naiz, atsedenaldi edo ibilaldi motz bakoitzean, ahoan zigarroa duen horietakoa, puntu batetik besterako distantzia, zigarroetan neurtzen duen horietakoa. Errealitate horretaz kontziente izanik, tabakoa uztea ia ezinezkoa izango zela irudikatu izan dut beti. Hori gutxi balitz, ez nuen sekula uzteko gogorik izan eta are gehiago, garbi nuen erretzen jarraitu nahi nuela.
Ez dakit arrazoia zein izan den. Pasa den ostegunean, lanean hartzen dugun kafean zehar tabakoa uzteaz aritu ginen hizketan (generikoan, niretzat aukera bat izan zitekeenik ere pentsatu gabe). Kafea amaitu eta kafe ondorengo rigorezko zigarroa erretzera atera nintzen. Azken zupada ematen ari nintzela, zigarroari begiratu eta nire barrenerako pentsatu nuen: Zergaitik ez?
Aste bete pasa da egun hartatik eta egia esatea nahi baduzue, ez dut menpekotasun, abstinentzi sindrome edo monorik jasan. Hala ere, zenbait sentsazioa arraro izan ditut egun hauetan zehar eta horiei esker konturatu naiz, tabakoarekiko nuen menpekotasuna soziala zela fisikoa baino gehiago. Egunean zehar, une asko topatu ditut lehen zigarrorik gabe ulertzen ez nituenak eta une asko identifikatu ditut, lehen zigarroarekin akabatzen nituenak. Zigarrorik ez izatean, une haiek bizira itzuli dira eta eguneko 24 orduak gehiago direla iruditzen zait orain.
Honek nola ez, baditu bere gauza txarrak, zigarroaz ez gogoratzeko, etengabe zerbait egiten aritu behar naiz eta kontuan izanda, nahiko hiperaktiboa izan naizela beti, ez da zaila nire ondoan egotea. Esan liteke, tabako gabeko bizi hau nire etxeko zein lankideen osasun mentalaren aurka doa. Egia esatea nahi baduzue, nik uste edozein egunetan zigarro bat erretzera derrigortuko nautela…
Bat eta bat (2015/05/08)
Jon Artola
Agian Einsteinek denbora laugarren dimentsioa zela frogatu berritan argi izango zuten denboran, beste dimentsiotan ez bezala aurrera eta atzera joaterik ez zela izango. Baina gaur egun behintzat, hori ezin onartu dabil jendea (emakumeak gehienbat) termodinamikaren leegei ixkin egin nahian. Estetika zentruetara joan besterik ez dago adibidez, norberaren aurpegia 20 urte gaztetzeko! Nahiz eta dena esan behar bada, batzuetan emaitzak denbora bidaia baino, hurruneko unibertso batetatik itzulitakoaren itxura handiagoa izan.
Emakumeen kanpo itxuran soilik eta obsesiboki arreta jartzen duen gizarte baten emaitzarik krudelenetakoa batzuen ustez. Emakumeek beraien gorputz eta diruarekin askatasun osoz nahi dutena egin dezaketenaren adibide besteentzat. (Ipar Amerikako Estatu Batuetan batez ere. Mexikon ez, bestean).
Adibide zerrenda luzera Uma Thurman ere ia gehitu genuen Mikel, azkenean berea makilaia kontua besterik ez zela izan aitortu zuen arte. Aldaketa iragankorra alegia, Photoshop analogikoa. Hura lasaitua e Mikel? 😉
Baina, aldaketek denboran duten iraunkortasuna al da konturik garrantzitsuena? Edo Beyoncé eta Shakiraren azal zuritu eta ile hori lisatuek zerbait gehiago ere esaten digute? Bisturi kultural bat ere existitzen dela?
Mikel Alvarez
Emakumezkoak jarri dituzu zure hausnarketaren xedean Jon baina onartuko dizut hala irakurtzean ez naizela eroso sentitu zure planteamenduarekin. Emakumeena baino gizartearen arazo oso larri baten aurrean gaudela iruditzen zait eta emakumeek (beste hainbat gauza bezalaxe) gu baino gehiago pairatzen dutela uste dut. Ez dut uste emakumee horiek beraien erabakiz hartzen dutenik presio gogor hori bizkar gainean eta bai ordea, gizarte osoak (emakume zein gizonezkoek) modu aukeratuan jartzen duela labana emakumeen txitxi zein zimurretan eta ez gizonezkoenetan.
Estatu Batuetako telesailak ikustea besterik ez dago kontu hau gaixotasun bilakatzen ari dela ziurtatzeko. Batzuek askatasunaren lorpena dela esango dute baina bere itxurari lotua bizi dena nekez izango da sekula aske. Konbentzimendu osoz esango dizut edertasun handiena norberaren gorputzarekin gustura egotea dela eta baten batek esango du, erraza dela hori esatea nire fisiko ikusgarriarekin (aizue, ba bere lana kostatu zait).
“Hau flipatua dago…” Zer? Aizu, ba ni gustura bizi naiz nire txitxiekin eta zu ere ispilura begiratuko bazina irakurle maite hori, konturatuko zinateke zu ere ez zarela Jon Kortajarena. Eta hori da arazoa, gizonezkoei barkatzen dizkiegula emakumeei barkatzen ez zaizkienak. Eta horri gainera bisturi kulturalak gehitzen badizkiegu… Buufff… Zenbat lan egiteko Jon.
Berezko artikulua Goiberrin.
#MilaeskerGaritano eta Helsinkiko portuan gertatua
Finlandiako atal baterako gordea nuen baina asteburu honetan Gaizka Garitanok Almerian jasan behar izan duena eta gero, ez zait gertakizun hau hitzetan jartzeko une hoberik bururatzen.
2013ko abuztua zen eta Finlandian ginen oporretan (bai, nirea obsesioa da). Goiz pasa genbiltzan Helsinkiko portu ederrean eta kaiaren ondoan dauden janari postuetan bazkaldu ostean, aste osoan zehar ikusi baina sartzeko garestiegia zirudien kafetegi-izozkitegi batera sartzea erabaki genuen (oporretako azken egunean bakarrik baimentzen diren gutiziak badakizue). Barrura sartu eta gure aurretik errusiarrez eskatzen ari zen neska batek ordaintzean, ingelesez eskatu genuen nahi genuena. Bi iced coffee eta helatu bat eskatu eta terrazara irten ginen egun haietan bidailagun genuen eguzkiaz gozatzeko asmoz.
Helsinkiko portuan egunero ertzeratzen dira kruzeroak uda partean eta bertatik turista samaldak irteten dira lasaitasun guztia haizea hartzera bidaltzen duen plaga baten moduan. Egun hartan espainiarrez beteriko kruzero batek hartu zuen lur eta bertatik jaitsitako hiru senar-emazte eseri ziren gure ondoko mahaian.
Berrogeita hamar bat urte izango zituzten eta oihuka hizketa hasi ziren gure arreta deituz. Halako batean, irribarre batekin zerbitzatu gintuen mutila atera zen terrazara eta hiru senar-emazteen alboan jarri zen nota hartzeko asmoz.
Senarretako bat gaztelaniaz hasi zitzaion nahi zutena eskatzen eta zerbitzariak, ingelesez erantzun zion barkatzeko, ez zuela gaztelania hitz egiten eta ea ingelesez eskatu zezakeen. Purrustada pare bat entzun ziren bere inguruan eta eskatzeko ardura hartu zuen gizonak nahi zutena gaztelaniaz eskatzen jarraitu zuen. Hori bai, oso geldo eta zerbitzaria alua izango balitz moduan irribarre eta mespretxu aurpegiak tartekatuz. Azkenean, eta gaztelania hutsean, zerbitzariak zer nahi zuten ulertu eta oso ondo ezagutzen ez zuen hizkuntzako hitzak erabiliz erantzun zien.
Lanak amaitu eta barrura sartu zen zerbitzari gaztea. Atetik sartu bezain pronto, protestan hasi ziren hiru senar-emazteak:
-Qué vergüenza, que vengas a un sitio así y no sepan castellano…
-Si se creen que así van a sacar dinero… ¡Que es un sitio turístico joder!
Horiek izan ziren alboko mahaitik entzun ahal izan genituen perletako batzuk eta onartuko dizuet zutitu eta ea normalak ote ziren galdetzeko gogoa ere sartu zitzaidala. Gertatu zenaz hizketan hasi ginen orduan eta erantzunik gabeko galdera mordo bat sortu zitzaizkigun. Nor uste zuten zirela? Eta non zeudela uste zuten? Kontziente al ziren Finlandian zeudela? Kontziente al ziren beraiena munduan, hizkuntza bat gehiago besterik ez dela? Norbaitek azaldu al zien sekula Espainia munduko herrialde txiki bat gehiago besterik ez dela?
Gauza bakarra geratu zitzaigun garbi; suomia, errusiera, ingelesa eta ziur aski baita suediera ere hitz egin eta gaztelaniaz nota hartzeko gai zen zerbitzari gazte bat, bere herritik atera eta milaka kilometrora beraien hizkuntzan hitz egin behar dietela uste edo exigintzen duten elebakarrak baino lotsagabeagoa dela. Hamaika ikusi eta entzuteko jaio gara…
Bat eta bat (2015/04/20)
Mikel Alvarez
Ikusi al duzu Jon geltokiko biribilgunean jarri dugun ikurriña? Eta hori ikusi ez baduzu, Loinatz Plazakoa bai ezta? Ez dira txikiak ez… Ba onartuko dizut ikustean ezin egon arraro batek hartu ninduela eta aberriaz eta abertzaletasunaz pentsatzen eman dudala astea. Abertzalea naiz, hala sentitu izan dut beti. Hasteko, euskalduna sentitzen naizelako eta amaitzeko, gure hizkuntzaren defentsak militantzia moduko bat sortu duelako nire barnean. Hala ere, hori al da abertzale izatea? Zer da abertzale izatea Jon? Itzulpen zehatza “patriota” “patriote” edo ”patriot” da gertu ditugun hiru hizkuntzetan. Hitz antzekoa oso hiru kasuetan eta nahasterako tarte gutxi eskaintzen duena. Hori ikusita, berriz galdetu diot nire buruari abertzalea, edo patriota, ote naizen eta erantzuna ezezkoa dela konturatu naiz. Gogoan dut Espainian izan naizen guztietan bandera hori-gorri erraldoiak ikustean sudurzuloetara iritsi zaidan usain zaharkitu zein ozpindua. Ez al da gauza berbera guk egiten dugunean? Egia da zapalduak izan garela, garela eta ziur aski zapalduak izaten jarraituko dugula bere etorkizuna erabaki nahi duen herri moduan baina, eraiki nahi dugun herrialde berri eta moderno hori, zapaldu gaituztenak bezain harro eta fanatikoa izatea nahi al dugu? Nazionalismoa ideologia bat da hemendik kanpo. Nazioa jartzen du maparen erdian eta hori izaten da gizarte eta politikaren motorra indarrean dagoen herrialdeetan. Bandera arrazoi eta helburu… Jon, ez dut hori gustuko eta onartuko dizut amesten dudan Euskal Herri askea, ez dela horrelakoa.
Jon Artola
Ekintza eznaturala izan da bai nonahi ikurrinak jartzearen kontu hau eta normala zu ere zer pentsa jartzea. Nor ez?
Nik ere garbi dut Mikel, Espainia eta gurearen artean bizi izandako guztiaren ondoren, gauzak nola ez diren egin behar jakin beharko genukeela jada, baina zoritxarrez, historia goitik behera erabat errepikatzen ez bada ere, errimatu gutxienez egiten du eta auskalo zer ikusiko dugun etorkizunean. Prestatu hortaz zure beldurretakoren batzuk agian ikustera.
Eta gainerakoan zer esango dizut ba nik? Bada niri ere erantzunak beharrean galdera gehiago bururatzen zaizkidala putzu sakon honen inguruan.
Esate baterako, abestiak eta poetak zioten moduan ‘bandera trapu bat al da haizerik ez badabil’? Eta ‘haizea dabilenean gauzak oso bestelakoak badira ere, banderak trapu bat izaten jarraitzen al du’? Edo eta azken batetan trapu batek bere funtzioa betetzen duen bezala banderak ere eduki positiboz bete ahal genitzake eta askatasuna lortu ondoren, nahi bada sutara bota? Edo, zergatik ez dituzte jarri adibidez errumaniar edo marokoar banderak biribilgunetan udaletxeko balkoietan bezala? Ez al luke horrek agian patria beldurgarria matria erakargarri bihurtzen lagunduko?
Jatorrizko artikulua Goiberrin.
El Ministerio del Tiemporen tripetara begira
Hain ona al da El Ministerio del Tiempo? Ba bai, hain ona da. Eta ez gidoi aldetik edo teknikoki Ameriketatik datozen telesailen pare dagoelako (ez baitago) baina hain ona da bai, ausarta delako, estatu puta honetan sekula ikusi edo irudikatuko genukeena baino askoz ausartagoa.
Aldi berean, paradoxikoa ere bada (hitz polita denboran bidaiatzeaz hitz egiten duen telesail batez ari garela kontuan hartuz) telesail hau noiz agertu den. Krisi garaian alde batetik (aurrekontu altua behar du bai ala bai) eta Urdaciren garaietatik muturren parean izan dugun TVE zaharkitu eta ozpinduena jasaten ari garelako bestetik. Hala ere, apustu egin dute Olivares anaien istorioagatik eta telebista publikoek sorkuntzaren bidean zabaldu beharreko atea zein den erakutsi digute (TVEk izorrai…)
Eta bai, nola ez, gure ETB maitatu zein gorrotatuaz gogoratzen naiz hau idazten ari naizela, euskaraz den lehendabizikoaz bereziki. Historiako TVErik beldurgarrienak El Ministerio del Tiempo jarri du abian eta gu bitartean… Zer demontretan ari gara gu? Ba ez dakit zehazki baina badirudi ETB1en helburu bakarra hiltzear egongo den ikusle fidelez osatutako taldetxoa mantentzea dela (Inork ezagutzen al du talde honetako inor?). Hori alde batetik eta bestetik, Gu ta Gutarrak eta Gaztearekin sortzen ari garen gaztetxo elitea. Horiek dira dirudienez datozen urteetako ETBren publiko potentziala (bai, hasi errezatzen. Ez du axola Jainkoan sinesten duzuen edo ez, beharko dugu).
Hala ere, nire gaurko intentzioa ez zen gure telebista publiko maitea egurtzea beraz ordenagailu aurrean jarri nauenari helduko diot, El Ministerio del Tiempo bikainari hain zuzen ere. Bikaina? Beno, ez hainbeste onartuko dizuet baina bai urteko produktua estatu mailan zalantzarik gabe. Azkenaldian denboran zeharreko bidaiak protagonista dituen filmak ikusten aritu naiz eta onartuko dizuet baita ere, nahiko maniatikoa naizela…
Zientzia Fikzioa zientzia fikzioa da eta nahiz eta horrek errealitatea bere horretan islatzearen arduratik libratzen duen, zientzia fikzioak, beste genero batzuk baino gehiago agian, istorioaren barne planteamenduaren logika erabat beharrezkoa du. Hau da, iman moduan funtzionatu dezakeen pertsonai bat sortu dezakezu baina pertsonai horrek ezingo du inoiz zuhaitz bat erakarri. Adibide hau esajerazio bat besterik ez da baina sentsazioa dut El Ministerio del Tiempori halako akats asko barkatu zaizkiola hain zuzen ere, ikusleen artean ilusioa sortu duelako (Basamortu batean lore bat aurkituz gero ez genuke zapalduko ezta?)
Lehen ataletik, erabat lotuak ez zeuden puntuak sumatu ditut ministerioaren ateen funtzionamenduan eta hauek zuekin elkarbanatzea gustatuko litzaidake hala balitz, nire akatsak zuzentzeko (Deseatzen naiz norbaitek oker nabilela esan eta telesaila, ezin egona sortzen didaten puntu hauek gabe gozatu ahal izateko).
1.- Lehen atalean ongi azaltzen duten moduan, ez dago etorkizunera eramaten duen aterik “Denbora dena da, ez gehiago”. Iritzi ezberdinak irakurri ditut honek zentzurik ez duela esanez baina ez nator ados. Gidoigileak dira unibertso honek arkitektoak eta libre dira bere egitura zehazteko. Planteamendu horrek ordea, akats bat du bere barnean. Ados, “Denbora dena da, ez dago gehiago”, baina noizbait izan da gehiago ezta? Hau da, Ateak XV. mendean topatu zituzten, egun hartatik existitzen du Denboraren Ministerioak. Horrek esan nahi du, garai haietan ez zegoela adibidez 1982ra eramango zuen aterik. Ulertzen dut beraz, denborarekin ate berriak agertzen joan direla baina telesailean ez da halakorik esaten (Oraingoz behintzat 2 atal atzeratuta bainoa). Gaur egun ere, ate berriak agertzen jarraitu beharko lukete hemendik 10 urtera 2015era itzultzeko aukera izateko. Ministerioak bizitza propioa izan beharko luke eta denbora aurrera doan eran, sortzen doazen garai berrietarako ateak agertu beharko lirateke.
2.- Ateak une berberera daramate beti. Hori diote behintzat. Adibidez, ate batek 1642ko Toledora eraman dezake. Hori da telesailean azaltzen zaiguna baina atalero, planteamendu hau zentzurik gabe uzten dute etengabe. Sartzen garen bakoitzean leku berberera eraman beharko gintuzke, une berean, baina hori ez da gertatzen. Adibidez, 3 protagonistak misio batera joan daitezke eta hortik 8 ordura beste bi agente laguntzera bidali. Kasu horretan, bi agente horiek, gure 3 protagonistak azaldu diren une berera joan beharko lirateke baina telesailean, 8 ordu beranduago agertzen dira.
Akats hau da larriena zalantzarik gabe telesail osoa zentzurik gabe uzten baitu. Demagun, Picassoren Gernika berreskuratu nahi dute norbaitek faktura desagertu arazi duelako Espainiar Estatua artelanarekin egin zen egunean. Historiaren aldaketa hori ekiditeko bidaltzen dituzte protagonistak eta aukera bakarra dutela dirudi okerra konpontzeko. Ba planteamendu orokorraren arabera, horrek ez du zentzurik misioan kale eginez gero, berriz itzuli eta aldatzeko aukera izango bailukete anhi bezain guztietan. Baten batek esango du lehendabizikoan konpontzen ez badute historia dagoeneko aldatua egongo dela eta Ministerioak ez lukeela jakin ere egingo Gernika Reina Sofian egon zitekeenik. Ados, posible da baina ez nau konbentzitzen arrazoi bakar batengatik. Protagonistak bidaltzen dituztenerako, badakite faktura falta dela eta planteamendu horren arabera, dagoeneko Gernika ez litzateke sekula Reina Sofiara iritsiko, Ez lituzkete sekula agenteak bidaliko akatsa konpontzera.
Akats honi lotuta, bada kirioak dantzan jarri dizkidan beste atal bat. Ateak Isabel erreginari erakutsi zizkion judutarra salbatzera joaten direnean, ate hori bukle egoeran dagoela azaltzen digute. Egun hartara behin eta berriz joan omen daiteke. Ba barkatu baina planteamendu orokorraren arabera, ate guztiekin berdina pasa beharko litzateke beti leku zein une berberera eramaten baitute.
3.- Lan eguna amaitzean, etxera joan behar dira agente guztiak eta etxe horiek, beraien garaian zituztenak dira. Hau agian, ez da planteamendu edo egitura akats bat aurreko bien moduan eta susmoa daukat Julian eta Ameliaren arteko harremanaren arku trama errazteko erabaki bat besterik ez dela. Hala ere, ez du zentzurik bere gurasoekin bizi den XIX. mendeko neska batek egun eta gauak misioetan igarotzeak eta bere gurasoek ezer arrarorik ez susmatzeak. Are gehiago! Ateak beti une berberera eramaten badute, beti egun berberera itzuliko lirateke eta ez luke zentzurik izango behin eta berriz egun berbera bizitzen jarraitzeak.
Hala ere, akats hauek konpondu ditzakeen azalpen bat ere bada baina nik behintzat ez dut halakorik entzun edo ulertu telesaila ikustean (Hala bada, eskertuko nuke zein ataletan eta noiz esaten den esatea). Demagun ateak garai eta leku batera eramaten dutela baina gure denboraren moduan aurrera doazela. Hau da, gaur 1880ko abuztuaren 12ko Salamancara eramaten duen ateak, bihar, urte bereko abuztuaren 13ra eramango luke Salamanca bertara. Kasu horretan, ateak egunero une ezberdin batera eramango lukete eta ateen planoa egunero aldatuko litzateke. Planteamendu honek ordea, badu akats bat. Hori horrela izango balitz, denbora aurrera doan eran une bat iritsiko litzateke non ezingingo genukeen 1205era joan ate guztiek, egun hori igaro dutelako dagoeneko.
Akatsak akats, badira gauzak El Ministerio del Tiempo zoragarri honek ongi egiten dituenak eta hortik hain zuzen ere, lortu duen arrakasta. Denboran bidaiatzeaz ari da baina edozeinek ulertzeko moduan hitz egiten du, espainiar kultura eta historia hizpide ditu etengabe eta hori, gaurkotasunez janzten duten elementu edo esaldiekin uztartzen du. Hori guztia medio, telesaila idetifikagarria egiten du iksulearentzat eta hori gutxi balitz, Espainiaren historia eta kultura indartu eta zabaltzen ditu.
Eta amaitzeko, nirearekin jarraituko dut. Zergaitik ez dugu horrelakorik egiten demontre!? Euskal kultur eta historia ardatz…? Imaginatzen…? Beno, utzi egin behar zaituzten Gu ta Gutarrak hasten da eta!
Bonus Track: Aipatu dizuet azken asteetan denboran bidaiatzeaz hitz egiten duten filmak ikusten aritu naizela eta ez nuke post hau amaitu nahi oso sentimendu ezberdinak piztu dizkidaten bi aipatu gabe. Lehena, oso oso ondo kontatuta dagoen baina planteamendu akats ikaragarri bat duen Predestination eta bigarrena, ondo planteatuta baina oso oso gaizki kontatua dagoen Primer. Ikusi biak eta hitz egingo dugu.
Bat eta bat (2015/01/23)
Jon Artola
Aurreko batetan Mikel, adin guztietako jendetza, gaztetxo nahiz heldu, egun argiz biltzen ikusi nuen Beasainen, etxeko arroparik dotoreenak txukun-txukun jantzita, ardoaren inguruan biltzen eta ogia jaten. Ospakizunen bat ezbairik gabe. Oraintxe zutik, geroxeago eserita. Ardo kopa gora, ogi puska eztarrian behera. Hizketan batzuetan, isilik besteetan.
Dagoeneko elizara joan ote nintzen pentsatzen ariko zara, baina ezezkoa eman beharrean natzaizu Mikel. Aipatu dizudan egoera igandez baizik ostegun batez eman zelako. Zineklubera joan ezin izan nuen ostegun arratsalde batez hain zuzen ere, ditxosozko pintxo-potean. Konparaketa hala-moduzkoa dela esan ahal zenidake, baina txikiteroentzako sortutako ekintza, elizako ospakizun eta ezkontza meza ondorengo mokadutxoaren arteko egoera ‘erabat zuzen’ eta ‘bekatuz garbia’ bihurtzen ari dela iruditzen zait. Ekintza negatibo marjinal baten neutralizatzea, baina baita nolabaiteko ‘kontserbadoretzea’ ere, jendeak itxura, arropa eta jarrera zuzenari ematen dion garrantziagatik.
Hari punta bati tiraka katramila handiegia ari naiz sortzen agian, baina antzemango zenuenez mina eman zidan, mundu osoko zinema interesgarriena dakarkigun zinekluba hutsik dagoen bitartean, kaleak jendez lepo daudela jakiteak.
Zinekluba ilegalizatu beharko genuke agian, jendea joaten hasteko.
Mikel Alvarez
Ez dut uste debekatuz gizartearentzat ezer ona lortuko duzunik. Are gutxiago, Euskal Herrian jana eta edana kriminalizatzen hasten bazara… Azti non sartzen zaren Jon.. Gainera, ez dut uste Zinekluba hutsik egotearen erruduna pintxopotea denik. Orain ez urte asko ez zegoen pintxopoterik eta zineklubera animatzen zen jende kopurua ez zein ikusle olatu geldiezin bat. Egia da, ikusle gutxi batzuk pintxopotea aukeratu dutela zineklubaren ordez eta hori kolpe gogorra izan da ostegunetako zine saioarentzat.
Urteak daramatzagu kultur ekintza ezberdinak antolatzen eta gutxitan gerturatzen dira hamar lagun baino gehiago (erdiak antolakuntzakoak). Esperientzia horrekin ez dut ulertzen nolatan jarraitzen duzun fenomeno tamalgarri horrekin harritzen. Kulturak ez du molatzen Jon, ez da modernoa. Benetan molatzen duena guapo egotea da. Elizan, pintxopotean edo korrika nola ez. Aspaldi galdu dut gure Beasain honetan kultura herriak izan nahi duenaren plan estrategikoaren ardatz izatea. Errazagoa da jendea jan-edanera edo korrika egitera animatzeko ekintza berriak antolatzea (gutxi omen dira…). Hori dela eta, hemendik aurrera Beasain Challengea ere izango dugu guztion gozamenerako. Bitartean, zinekluba hutsik, liburutegia zerbitzu minimoetan eta kultur eskaintzaren %80a folkloreari eskainita. Hori bai, oso guapo eta sasoi betean Jon.
Gaztea euskal musikarengatik arduratuta dabilela eta, lastoa, habeak eta beste hainbat kontu
Bideo honen harira eztabaida piztu nahian ibili da Demonocrazy facebook zein twitterren eta nahiz eta hasiera batean purrustadaka hasteak nagikeria sortu didan, azkenean, amua diafragmaraino sartu eta kosk egin diot. Hasieratik has gaitezen, hemen duzue bideoa:
Gogoan dut Oihan Vega Beasiango Loinatz Jaietan Disko Festa bat egiten ari zela ikusi genuenekoa. Eskenatoki atzeko tabernatik beste aldera daudenetara bidean gindoazen eta oraindik gainean nor zegoen ikusi aurretik, gizakiari orokorrean eta emakumeei zehazki ikaragarrizko errespetua erakusten dioten horietako regetoi kanta kriminal bat entzun genuen. Ez ditut hitzak erreproduzituko irudikatu ditzakezuelako alde batetik eta ez duelako merezi bestetik. Kantuak zer zioen ulertu eta gure artean hizketan hasi ginen. Sustoa (eta sustoa diot, benetakoa), eskenatoki aurrean zortzi eta hamalau urteko berrehun bat gaztetxo burua galduta dantza sexyan ikusi genituenean etorri zen. Ez dut uste gure adineko jendearentzat kantu eredugarriak direnik. Are gutxiago, gure txikientzat.
Lagin txiki hori kontuan hartuta alde batetik (ez dut sekula Disko Festa oso bat ikusi, onartzen dut) eta Gaztean entzuten den musika entzunda bestetik, barregura eta amorruaren arteko zerbait etortzen zait Vega musikak Euskal Herrian dituen arazoez hausnartzen entzuten dudanean. Arazoa, irrati horrek bereziki euskal musikaz duen eredua izango ez balitz moduan. Hala ere, zintzoa izango naiz eta alde positibo bat onartuko diot gure eskoletan eskaintzen ari diren hitzaldi, entzunaldi edo dena delako honi. Beraiek ere, konturatu dira zerbait ez dagoela ondo eta ondorioak pairatzen hasiak garela. Bejondaizuela! Orain gaztetxoen begietako lastoa begiratzeari utzi eta zuenetan habeak ikusten hasteko ordua da.
Arduratuta omen dago euskal musika gutxi entzuten delako eta gaztetxoen kontzientziari interpelatzen die arazo hori guztion artean konpondu dezagun. Gauzak, ez dira hain sinpleak izaten eta oraingoan ere, ez dira nahiz eta Oihanek modu ezkutuan, gazteen konpromiso falta salatzen duen. Globalizazioaz hitz egiten du, arazo bat balitz moduan, generikoki. Kanpoan egiten den musikak Euskal Herria indarrez hartu duela dirudi eta gaztetxoak ez dira gai horretaz jabetu eta autonomiaz jokatzeko. Euskal musika inposatzen saiatu omen ziren Gaztean eta akats ikaragarria izan omen zen (erabakia hartu aurretik ez konturatzea ere…). Audientziak behera egin zuen eta atzera martxa hartu zuten. Gazteek nazio arteko musika eskatzen dute, zer egin genezake guk? Ba hasteko, komunikabide publiko batek behar lukeen izaera indarrean jarri eta entzuleak hezten saiatu. Ez dakit Oihan aita den edo ez baina ziur naiz nahiz eta bere semeak beti makarroiak bazkaldu nahi izan, dilista eta lekak ere jango dituela. Denborarekin gainera, gustatu ere egingo zaizkio eta sekula irudikatu ez zuen moduan eskertuko ditu (esperientzia propioa). Erraza da seme-alabari beti makarroiak eman eta errua berea dela esatea; Bera da beti makarroiak eskatzen dituena! Eman ganba batzuk eta ea zer gertatzen den…
Ez da kontu sinplea baina saiatuko naiz buruan ditudan elementu zein kezka guztiak post honetan biltzen Oihan Vegak esandakoetatik haratago auzi hau hori baino askoz sakonago zein zaharragoa baita. Orden bat eramateko edo, afera honetan nagusitzat ditudan elementuak zerrendatuko ditut.
1.- Generikotasuna:
Urte pare bat izango dira sarean artikulu bikain bat irakurri nuela. Bila ibili naiz baina ez dut topatu beraz nire memoriaren laburpenarekin konformatu beharko zarete (inork zertaz ari naizen jakingo balu, eskertuko nuke esteka). Bertan, egileak galdera-erantzun bat botatzen zuen airera: Zein musika duzu gustuko? Niri euskal musika gustatzen zait. Zenbat jende entzun duzue halako galdera bati halako erantzun bat ematen? Asko, gehiegi ziurrenik eta artikuluaren egileari niri geratzen zaidan aurpegi berbera geratzen zitzaion. Nola euskal musika duzula gustuko? Zer esan nahi du horrek? Euskal Herrian egiten den musika gustatzen zaizula? Edo euskaraz dena? Hau da, ez zaizu axola La Oreja de Van Gogh edo Matxura entzun? Eremu zabalegia plazaratu dut gaur azaldu nahi nuenerako beraz mugatu dezagun. Demagun euskaraz eginiko musikaz ari garela hortaz ari baita Oihan Vega. Kasu horretan, euskal musika gustatzen zaiola dion batek, zirrara berberarekin entzungo luke Amaia Zubiria edo Akauzazteren disko bat?
Musika oso zabala da eta euskal musika orokorrean gustatzen zaizula esatea, musika poloniar, finlandiar edo estatu batuar guztia atsegin duzula esatea bezain ergela da. Eta zer zerikusi du honek Oihan Vegak esan duenarekin? Ba asko, Oihanek aipatzen duen arazoa urteetan zehar oso oso gaizki egin den zerbaiten ondorio baita.
2.- Homogeneizazioa:
Hizkuntza txikia da gurea eta gauzak oso zail izan ditu (eta ditu). Borroka askotan lehiatu behar izan da eta horrek babesera jotzeko joera eragin du ulertzekoa den moduan. Babesean ordea, ezberdintasuna zigortu egiten da eta horrek homogeneizazio kultural bat ekarri du. Bakoitza bere aldetik borroka egiten ibili beharrean, eraginkorragoa izan da guztiok batera borroka egitea eta horregatik, komunean genituen elementuen alde egin dugu; folklorea alde batetik, eta egoera politikoa bestetik.
Jarrera horrek gaur egun Euskal Herrian egin zitekeen musika aukera minimoetara murriztu du eta horren arduradun nagusietako bat izan da zalantzarik gabe gure irrati telebista publikoa. Gure haurtzarotik eduki mordoa jaso dugu komunikabide ezberdinetatik eta espainiar medioetatik pop melodikoa eta latindar musika iristen zitzaigun moduan, euskal hedabideetatik kantari folklorikoak eta heavi taldeak jasotzen genituen. Gerora, binomio hori, pop-rock melodikoak eta banda tronpeteroek ordezkatu dute. Tartean, abanaguardiako eta kalitate handiko musika alternatibo asko egin da Euskal Herrian baina Gazteak, beste askok bezala, paso egin du.
Hori zen agian belaunaldi bakoitzeko gazteek bilatzen zuten ahotsa baina ez zaie eskura jarri eta musikan interes berezia zutenak bakarrik murgildu dira babesetik kanpo topa zitekeen aukera zabal horretan. Bitartean, munduan arrakasta zuen musikaren imitazio merkeak edo euskalduntasun sobredosia zuten taldeak eskaini dizkiegu. Zer gertatu da? Ba ihes egin dutela. Si no son micromachine, no son los autenticos edo kaka nahi badut kaka egiten putoamoak direnei erosiko diet.
3.- Monopolioa:
Euskal komunikabide handiek egiten zuen aukeraketa tamalgarriaren ondorioz, euskarazko musika entzuten dutenen kopurua jaisten hasten da; Gaztetxo madarikatuak, ez diote ezeri errespeturik… Zer egingo dugu? Ba komunikabide horiek eskura jartzen digutena gure herrietako festetan kontratatu kontzertuak euskaraz izan daitezen. -Gustatzen zaizkie? –Bai edo? Euskadi Gaztean jartzen dituzte. Baziren eta badira gazte euskaldunek gustuko dituzten taldeak baina aukera homogeneizatuaren alde egin genuen talde interesgarri eta ezberdin haiek gaztetxeen ostrazismora kondenatuz (eskerrak gaztetxeei…). Gainera, askoz errazagoak dira kontratatzeko talde hauek (udaletxeetara gerturatzen diren disketxe-promotora mafiaren monopolioa ere aztertzeko modukoa da baina beste baterako utziko dugu). Behin eta berriz MTV euskaldunak sortzen dituen taldeak kontratatzen ditugu eta nola leku mordo batean jotzen ari diren, ba gehiago jartzen ditugu. Hori bai, umeak makarroiak jaten ditu berak nahi duelako.
4.- Paternalismoa:
Euskal talde gutxi entzuten dute gazteek baina errua beraiena da. Tontoak bezala tratatzen ditugu eta pertsonalitaterik gabeko bertako produktuak eskaintzen dizkiegu etengabe. Hori bakarrik jarriz gero ordea, audientziak jaitsi egiten dira beraz euskal musika hori, atzerritik datorren ekoizpenik komertzialenekin tartekatuko dugu. Hori, irrati eta telebistari dagokionean. Zuzenekoetan, euskal talde izaeragabeak inposatuko ditugu nahiz eta gehienak inork nahi ez dituen. Musikazale asko gaur egun munduan abanguardia den musika sartzen saiatzen ari da irrati, aldizkari, jaialdi edo blog alternatiboetan baina ez dugu horietaz ezer jakin nahi. Hori bai! Estatu Batuetataik datorren mierda komertzial guztia bultz eginez sartuko dugu lehertu arte bada ere kaka eta kaka artean, Mikel Urdangarin edo Ken Zazpiren kantu bat entzun dezaten.
Euskal Herrian gauza interesgarriak egiten dituen jendea ere badela? Ta niri zer? Gaztetxo puta hauek mueve tu cucu nahi dute. Eta horrela egunero….
5.- Etorkizuna:
Zer da euskal musika? Ez dakit gauzak ordenatu eta gehiago nahastu ditudan post honetan baina bada zerbait hori baino garbiago dudana; Euskal musikak etorkizunean zer izan behar duen hain zuzen ere. Munduan egiten ari direnarekin alderatuta, hogei urteko atzerapenarekin goaz eta badirudi garapena oztopatzen duen babesleku horretan jarraitu nahi dugula. Euskarak ez du biziraungo eskaintzeko ezer berezirik ez badu. Euskarak aniztasuna behar du, euskal musika, ezin daitekeelako sekula musika estilo bat izan. Euskal musikak popa behar du, heavia, trasha, teknoa, indiea, folklorea, folka, bakarkako kantariak, boy bandak, girl bandak, rocka, post rocka, post popa, power rocka, power popa… Une hori iristean, sekula iristen bada, euskarazko musikak entzule gehiago izango ditu. Besterik gabe, aukera zabalagoa izango duelako. Baina horretarako, buruak eta irratiak zabaldu behar ditugu. Gaurko eta biharko gazteen ahotsa den musika beraien belarrietara iristeko, une egokian, behar dutenean. Une hori iristen denean, bereago sentituko dute beraien hizkuntzan egiten dena eta etxekoaren alde egingo dute. Eta garrantzitsuagoa dena! Hortik gutxira, beraiek hasiko dira abanguardia sortzen. Euskal Herritik eta euskaraz. Zergatik? Ba Gazteak eskaintzen dien saltsa koipetsudun makarroietatik haratago, aukeratzeko izango dutelako.
PD: Purrustada hutsa izan den baina barnean nituen hainbat ideia azaleratzeko balio izan didan post honen amaieran ez nuke argitu gabe utzi nahi kasuistika oso zabala dela. Generalizaziora jo dut behin eta berriz baina uste dut ulertzen dela modu orokorrean ari nintzela eta nola ez, salbuespenak izan badirela. Generalizaio horien harira B Aldea saioak egiten duen lana nabarmendu nahi nuke Gaztean suposatzen duen oasiari merezi duen balioa emanez.
Harremanetan dauden artikulu zaharrak:
Folklorea eta euskara: Hobe lagun bikote baino
32 urteko musika friki baten bizipen eta kezkak
Bat eta bat (2014/12/12)
Mikel Alvarez
Gabonak gainean ditugu eta zertarako gezurretan hasi, gu ere kontsumismoaren zurrunbiloan murgiltzen gara. Ez dut gehiegi atsegin shoping delakoa edo bizitza puta guztian esan dugun moduan, erosketak egitea. Hori dela eta, garai hauetan merkatal zentro erraldoi horietako batera joaten gara egin beharreko guztia kolpe bakarrean egiteko. Aurten Gasteizera joateko erabakia hartu genuen eta egia esan gustura itzuli ginen autoko maletategian ekarri genuenarekin. Han ikusi genuenak ordea, beste aho zapore bat utzi zidan. Herrietatik joaten garenak egun bat markatzen dugu egutegian eta egun hartako eguraldi bikaina ez zen plana bertan behera uzteko arrazoi nahikoa izan. Hala ere, asko harritu ninduen bertan ikusi genuen jende gehienak bertakoa izatearen itxura izateak eta are gehiago, ez zirudiela erosketak egitera joan zirenik. Egun pasa zebiltzan han, alde batetik bestera. Gaztetxo koadrilak batzuk eta haur txikidun familiak besteak… Benetan, ez al dute plan hobeagorik larunbat arratsalde eguzkitsu baterako. Gu ahal bezain azkar alde egin nahian eta besteak aldiz, atarian hizketan auzoko atarian egongo balira moduan. Kevin Smithen Mallrats filma bikaina datorkit burura une honetan eta hemen ere halako jendea ote dugun galdetzen diot nire buruari. Eta garrantzitsuagoa dena, jendeak hori baino plan hobeagorik ez izateko gaizki zer egin ote dugun gizarte moduan.
Jon Artola
Abiada bizian aldatzen direla gauzak Mikel! Nik ere gogoan dut oraindik nola gaztetan, ez nuen ulertzen estatu batuetatik zetozkigun serie eta filmetan zioten ‘Merkatalgunera noa arratsaldea pasatzera!’ hura. ‘Arratsalde guztia Eroskin sartuta? Barazki, haragi eta poteko janari artean?’ pentsatzen nuen, ‘A ze aspergarria!’. Geroago iritsiko zitzaizkigun ordea zineak, tabernak eta abar zituzten estatu batuar erako gune komertzial handiak, eta pelikuletako esaldi hark erabateko zentzua hartuko zuen.
Baina gizarte bezala ditugun akatsei begiratu beharrean Mikel, gune horiek ondo egin dituzten kontuak azpimarratuko nituzke nik gehienbat. Izan ere, gako batzuetan erabat asmatu dutelakoan nago. Adibidez, hiriguneetatik kanpo dauden ezleku-kutxa itxi-neutro horiek, berdin-berdin irensten dituzte beraien baitan irlandar tabernak, sofadun kafetegiak, ume-jolas parkeak edo kirol dendak, guztiok aurkitu dezagun erakargarri suertatuko zaigun guneren bat. Eta noski, argi naturalik gabe. Hots, denboraren joanaren zentzurik gabe. Espazio eta denboratik at hortaz. Errealitatearen zikintasunetik at, amets edo pelikula batetan bezala. Eta finean, gure dirua ere benetakoa ez balitz bezala gastatzea gustatuko litzaieke hauei, baina noski, hori gehiago kostatuko zaielakoan nago.
- 1
- 2
- 3
- Hurrengoa →
The Indezents 